برآورد و پیش بینی تقاضای گروه های اصلی خوراکی درمناطق شهری ایران

چکیده در راستای سیاست های مرتبط با امنیت غذایی، ارزیابی سیاست های موجود و اتخاذ سیاست های مطلوب و متناسب با تحولات جامعه در آینده و همچنین بررسی و تحلیل ساختار تقاضا و پیش بینی مصرف مواد غذایی و تغییرات آن امری ضروری به نظر می رسد. بدین منظور در این مطالعه، تقاضای یازده گروه اصلی خوراکی در مناطق شهری ایران با استفاده از آمار سری زمانی مربوط به دوره 1361 تا 1386 در قالب سیستم معادلات و به روش sur، مورد تخمین و پیش بینی قرار گرفته است. در این ارتباط، چهار مدل مختلف تقاضا که عبارتند از: سیستم تقاضای تقریباً ایده آل((aids، روتردام، cbs و nbr، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. به منظور سازگاری مدل ها با نظریه مصرف کننده، قیود تقاضا (جمع پذیری، همگنی، تقارن و منفی بودن) در هر یک از سیستم ها آزمون شد که در نتیجه آن، قید جمع پذیری به استثنای مدل cbs برای سایر مدل ها پذیرفته و قیود همگنی، تقارن و منفی بودن برای کل سیستم ها رد شد. اما قید همگنی، برای بعضی از معادلات در هر یک از سیستم ها پذیرفته شد. لذا با اعمال قید همگنی برای این معادلات، سیستم های مقید، برآورد گردید. نتایج حاصل از مقایسه مدل های مقید، نشان داد که برای داده های مورد استفاده، سیستم تقاضای تقریباً ایده آل (aids)، نسبت به سایر مدل ها دارای برتری است، لذا تجزیه و تحلیل تقاضا بر اساس کشش های به دست آمده از این سیستم انجام شد. یافته های این مطالعه، حاکی از آن بود که تمامی گروه های خوراکی مورد بحث، دارای کشش های خودقیمتی منفی می باشند و به استثنای خشکبار و قند و شکر و شیرینی ها سایر گروه های کالایی بی کشش هستند، علاوه بر این گروه ها انواع گوشت نیز دارای کشش خود قیمتی مارشالی کوچکتر از واحد می باشد. کمترین و بیشترین کشش خود قیمتی نیز به ترتیب، به گروه های حبوبات و خشکبار تعلق دارد. به استثنای روغن ها و چربی ها که جانشین خالص لبنیات شده و همچنین، میوه های تازه و روغن ها و چربی ها به ترتیب، مکمل ناخالص قوی غلات و فرآورده های آن و قند و شکر و شیرینی ها هستند، سایر روابط جانشینی و مکملی خالص و ناخالص میان گروه ها از نوع ضعیف می باشد. همچنین، غلات و فرآورده های آن، انواع نان، تخم مرغ و قند و شکر و شیرینی ها، نیز گروه های ضروری هستند و انواع گوشت، میوه های تازه و سبزی های تازه لوکس می باشند. در مرحله بعد، پیش بینی تقاضای گروه های اصلی خوراکی در مناطق شهری ایران، تا سال پایانی برنامه پنجساله پنجم در قالب چهار سناریوی قیمتی بر مبنای طرح هدفمند کردن یارانه ها با استفاده از مدل aids به عنوان مدل برتر پیش بینی، انجام گردید. نتایج بیانگر آن است که تقاضای همه گروه ها به جز در سناریوی اول که قیمت ها و درآمدها براساس روند گذشته شان ساخته می شوند، در سه سناریوی دیگر روندی کاهشی دارند. همچنین، بر اساس قانون هدفمند کردن یارانه ها، تقاضای میوه های تازه، در سال پایانی برنامه پنجساله پنجم، منفی می باشد، لذا دولت باید تدابیر لازم را در جهت ارتقا سطح قدرت خرید مصرف کنندگان اتخاذ نماید.